وابستگی به نفت؛ بلای جان اقتصاد ایران

اکتشاف در ایران ویلیام ناکسی دارسی یک میلیونراسترالیایی ، نخستین فردی بود که با روشهای جدید روز ودستگاههای مکانیکی در ایران به اکتشاف نفت وحفر چاه پرداخت.او ابتدا گروهی فنی را به سرپرستی زمین شناسی به نام برلز استخدام و به ایران اعزام کرد. این گروه ، پس از بررسیهای زمین شناسی ، گزارش رضایت بخشی داد.احتمال وجود نفت در حوالی قصرشیرین و شوشتر را زیاد و دردیگرنقاط امیدوار کننده دانست. پس از دریافت این گزارش ،دارسی نماینده ای به نام ماریوت را در سال 1901 به دربار ایران فرستاد ماریوت امتیاز اکتشاف و در تمام ایران ، بجز پنج ایالات شمالی را از مظفرالدین شاه گرفت.چند ماه پس از امضای قرار داد، حفاری اولین چاه درمحلی به نام چیاسرخ یا چاه سرخ ، در شمال غرب قصرشیرین آغاز شد. کار حفاری به علت نبود راه و ناامنی به کندی پیش می رفت تا آنکه درتابستان 1903 در عمق 507 متری به گاز و کمی نفت رسید. چاه دوم هم در همین ناحیه در عمقی مشابه به نفت رسید. بهره دهی این چاه درحدود 175 بشکه در روز بود. دارسی با ارزیابی نتایج دریافت اگردر ناحیه چیاسرخ نفتی بیش از این مقدار هم بیابد به علت دوری ازدریا ونبود امکان حمل به بازار مصرف ، سودی عاید او نخواهد شد. ناحیه را ترک کرد و به خوزستان روی آورد.   منطقه چیارسرخ درمرزبندیهای بعدی به دولت عثمانی واگذار شد واکنون چیاسرخ یک میدان نفتی کوچکی درعراق است. در وابستگی به نفت؛ بلای جان اقتصاد ایران...ادامه مطلب

نفت و گاز طبیعی، مهم ترین منابع تأمین انرژی بشر امروزی هستند؛ به‌طوری که نفت خام ۴۵ درصد و گاز طبیعی ۲۵ درصد انرژی دنیا را تأمین می‌کنند؛ از این رو نفت و گاز در معادلات اقتصادی ـ سیاسی جهان اهمیت راهبردی دارند و در فرآیند روابط بین الملل نقش مهمی می‌توانند ایفا ‌کنند. در این مقاله، نقش نفت و گاز در مناسبات کشورها از جنبه های گوناگون بررسی می شود. کشورهای جهان، به لحاظ برخورداری از ذخایر انرژی به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروه اول که بیشترین انرژی را در جهان مصرف می‌کنند، سهم ناچیزی از ذخایر نفت و گاز دنیا دارند. برای مثال، گروه کشورهای صنعتی OECD که حدود ۶۲ درصد نفت جهان را می‌سوزانند، تنها ۷ درصد ذخایر نفتی را در اختیار دارند. این کشورها ۳۴ درصد نیاز خود را از کشورهای نفتخیز تأمین می‌کنند و برای تأمین انرژی خود، به شدت نیازمندگروه دوم یا کشورهای دارای ذخایر نفت و گاز هستند. در این گروه، کشورهای خاور میانه با بیش از ۶۵ درصد منابع نفتی دنیا تنها ۴/۸ درصد از این انرژی را مصرف می‌کنند. از جمله سیاست‌های اساسی کشورهای مصرف‌کننده، تأمین مطمئن انرژی و ایجاد امنیت عرضه است. امنیت عرضه، بازار باثبات و مطمئنی را می‌طلبد که انرژی را با قیمت مناسب برای مصرف‌کنندگان تأمین کند. چشم‌انداز آینده ذخایر نفت و گاز در جهان نشان می‌دهد این ذخایر در کشورهای بزرگ صنعتی، آینده تاریکی دارند و م وابستگی به نفت؛ بلای جان اقتصاد ایران...ادامه مطلب

بروز تحریم‌های ناعادلانه علیه ایران، میزان وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفت و گاز و مخاطرات فراوان آن را آشکار کرد. تحریم‌ها به روشنی ثابت کرد تا زمانی که وابستگی ایران به درآمد نفت و گاز وجود دارد، شمشیر تحریم بر سر اقتصاد ایران وجود خواهد داشت. این چنین است که اقتصاد مقاومتی دستور تغییر مسیر اساسی در زمینه استفاده کشور از درآمد نفت و گاز را صادر کرده و از مجریان می‌خواهد زمینه تبدیل نفت در داخل کشور به ارزش افزوده فراهم و جلوی خام‌فروشی و همزمان، اتکای درآمد کشور به عایدات نفت گرفته شود. نگاهی به سیر تاریخی نیز نشان می‌دهد نوسان شدید درآمدهای نفتی به واسطه کاهش قیمت، مقدار صادرات و تولید و این اواخر تحریم، پدیده‌ای تکرارشونده در اقتصاد ایران بوده و خواهد بود. این نوسان از زمان نهضت ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 تاکنون به دلایل مختلف ادامه داشته است. در این سال درآمد نفتی از 59 به 9 میلیون دلار در سال و در سال 1332 به صفر رسید. در دهه 50 درآمد نفت 160 درصد افزایش یافت، اما در دهه اول انقلاب کاهش 33 تا 54 درصدی درآمد نفت بوقوع پیوست. اکنون نیز با تحریم فروش نفت، درآمد کشور از این محل بیش از 50 درصد کاهش یافته است. بعلاوه وابستگی به نفت برای ایران ارمغانی جز اقتصاد بشدت دولتی، پوشش ناکارآمدی‌های مدیریت‌های اقتصادی، شکل‌گیری ساختارهای رانتی و غیررقابتی، تشدید نابرابری‌ها، ایجاد رف وابستگی به نفت؛ بلای جان اقتصاد ایران...ادامه مطلب